Dil ve Edebiyat (181. Sayı)
Üzeyir İlbak
‘Türkiye Yüzyılı’nda Türkçeyi Konuşmak
Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği, ‘Türkiye Yüzyılı’nda Türkçeyi ve Türkçenin sorunlarını konuşmak üzere gelenek hâline getirdiği “Yıllık İstişare Toplantısı”nın sekizincisini Düzce’de gerçekleştirdi. Daha önce İstanbul, Afyonkarahisar, Sivas, Antalya, Gaziantep’te yaptığı toplantıların sonuncusunu 2023 yılının son haftasında Düzce Belediyesi Prof. Dr. Erol Güngör Kültür Merkezi'nde gerçekleştirdi. Toplantının açılış konuşmasını Genel Başkan Ekrem Erdem yaptı. Törene Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Genel Merkezi ile şube yöneticileri katıldı. Düzce Valisi Sayın Selçuk Aslan, Düzce Belediye Başkanı Dr. Faruk Özlü, Düzce Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nedim Sözbir ve il bürokratlarının teşrif ettiği toplantıda Tanzimat’la başlayan dil tartışmaları ile kültür ve medeniyet değiştirmenin sebep olduğu kültürel kopuş müzakere edildi. Türkçenin elifbasının alfabeye dönüştürülmesi, dilde tasfiyecilik, uydurmacılığın ve telaffuz hatalarının dildeki musikiyi yok etmesinden başlayarak Batı dillerinden alınan kelimelerin, Batı dillerinde yazıldığı gibi yazılmasının ve seslendirilmesinin sebep olduğu kakofoniye dikkat çekildi. Toplantının önemli müzakere konularından biri de bir asırdan uzun bir zamandır tartışılan Türkçenin sağlıklı ve üzerinde mutabakat sağlanmış, çelişkilerden arındırılmış bir “Yazım/İmla Kılavuzu”nun hâlâ yazılmamış (TDK Yazım Kılavuzu 27 Baskı yapmasına rağmen) olmasıydı.
TDED Genel Başkanı Ekrem Erdem’in önerisiyle bir yıldan fazla bir süredir Türkçenin imlasındaki meseleleri Cumhuriyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Kadir Yılmaz’ın hazırladığı ‘Yazım Kılavuzları ile İlgili Tespit ve Öneriler’ başlıklı makalesi çerçevesinde müzakere ediliyordu. Adı geçen metin 2023 yılının aralık ayında kitaplaştırılarak yayımlandı. TDK’nın “Yazım Kılavuzu”ndaki imla ile ilgili sorunlu bölümleri ortaya koyan çalışma; çelişkili, ikircikli, Batı dillerinden alınan kelimelere pozitif ayrımcılık tanıyan resmî anlayışı eleştirerek yeni teklifler ortaya koyuyor.
Son baskısı 2012’de yapılan “Yazım Kılavuzu” esas alınarak hazırlanan çalışma ile ilgili bir sunum yapan Dr. Kadir Yılmaz, kılavuzda önemli ifade hatalarına rastlandığına dikkat çekti ve hatalara dair örnekler sıralayarak “bu hatalar sebebiyle dahi olsa mevcut yazım kılavuzunun silkelenmesi gerektiğini ve yazım kılavuzunun bilimsel bir dille hazırlanmadığını” belirtti. Ayrıca “Yazım Kılavuzu”ndaki imla kurallarıyla “Türkçe Sözlük”teki kuralların örtüşmesi gerektiğinin; ancak yer yer çeliştiğinin altını çizdi. Aynı kurumun yayımladığı ‘Türkçe Sözlük’le ‘Yazım Kılavuzu’nda birbiriyle örtüşmeyen 20 (yirmi) civarında kelime olması, kılavuzun sorgulanması için önemli bir veridir.
“Yazım Kılavuzu ile İlgili Tespit ve Öneriler” başlıklı metin, Yazım Kılavuzu’ndaki üç ana kural başlığındaki sorunlara yapılan eleştiri ve önerilere yoğunlaşıyor: “Yabancı Kelimelerin İmlası”, “Düzeltme İşareti”, “Birleşik Kelimelerin İmlası”. Her üç konunun ilgili uzmanlar tarafından özenle ve mümkün olduğunca bağımsız bir anlayışla yeniden müzakereye açılması gerektiğine inanıyoruz.
**
Siyonist İsrail’in Batılı ve yerli işbirlikçilerinin dayanışmasıyla Filistin topraklarında soykırım devam ediyor ve insanlar, insanlık için utanç verici bir umursamazlıkla yeni bir yıla girdi. Bebek ve anne ölümlerinin yadırganmadığı, bebek ve çocuk öldürmek için elinde silahla dolaştığını söyleyen üniformalı askerlerin yaşadığı bir çağa tanıklık etmenin utancıyla yaşayanlara hüzünlü ve mahcubiyet içinde merhamet ve vicdan kıpırtılarının boy vereceği bir “insaniyet” yılı diliyoruz.