Dil ve Edebiyat Araştırmaları (19. Sayı)
Dil ve Edebiyat Araştırmaları dergisinin 19. sayısı (Mart 2019) ile karşınızdayız.
2010 yılında yayın hayatına başlayan dergimiz, 2019’un ilk sayısıyla
beraber onuncu yılına ulaşmış bulunuyor. Önceki sayımızda duyurduğumuz
üzere, bu sayıda uygulamaya koyduğumuz yenilikler okuyucusuyla buluşmuş
oluyor. Bunlardan ilki Nisan-Ekim olan yayın periyodunu bu sayıdan itibaren
Mart-Ekim takvimine almamızdır.
İkinci yeniliğimiz ise takipçilerimizin de dikkatini çekecek olan, bu sayımızda
yayımlanan makalelerin Genişletilmiş Özetlerine (Extended Summary)
yer vermemizdir. Genişletilmiş özetler aracılığıyla makalelerin uluslararası
düzeyde okunurluğunu ve alıntılanmasını kolaylaştırmayı umuyoruz.
Özetler aynı zamanda, konuyla alakalı veri tabanlarını tarayan araştırmacılar da
olduğu gibi, okuyucular için de çok yararlı olacaktır.
Uluslararası alan indekslerinde taranan akademik hakemli bir dergi olan
Dil ve Edebiyat Araştırmaları hem basılı hem de TÜBİTAK-ULAKBİM DergiPark
Açık Dergi sistemleri üzerinden ulaşılabilen bir dergidir.
Dergide, dil, edebiyat, folklor, kültür, halk edebiyatı, çeviri bilimi, dil
ve edebiyat eğitimi gibi alanlardaki makalelere yer verilmektedir. Yayın dili
Türkçe olmakla beraber her sayıda belli ölçüde İngilizce, Fransızca, Almanca,
İtalyanca, Rusça, Arapça ve Farsça makaleler de kabul edilmektedir.
Bu sayıda on üç makale ve iki kitap tanıtımı yer almaktadır. Derginin bu
sayısında romandan hikâye/öyküye ve masala, medreselerde okutulan kitaplardan
Kur’ân-ı Kerim ve sinema kıssalarına, çeviri stratejilerinden sesli kitaplara
kadar oldukça geniş konu yelpazesinde makalelere yer verilmiştir. Tabii bunların
hepsi geniş edebiyat alanının içerisinde yer alan konular ve yazılardır.
Bu sayımızda yer alan çalışmalardan ilki Muhittin Doğan’ın kaleme aldığı
“Kurmaca ile Gerçeklik Arasında Bir Yazar: Ahmet Mithat Efendi” başlıklı
yazıdır. Bu makalede yazar, Osmanlının Avrupa macerasına tanıklık eden
Ahmet Mithat Efendi’nin Paris’te Bir Türk romanı ile Avrupa’da Bir Cevelan
adlı iki eserinin mukayesesini yapar. Paris’i görmeden yazdığı romanı ile Paris’i
adım adım dolaşarak vücuda getirdiği seyahatnamesi arasında benzerlikler dikkate
değerdir.
İkinci yazımız Murat Erdem’in “Colson Whitehead’in Yeraltı Demiryolu
Romanında Yeni Kölelik Anlatısı ve Amerikan Buyruğu” dur. On dokuzuncu
yüzyıl Türk romanının temel konularından birisi olan kölelik meselesi
ele alınmaktadır. Yazar çalışmasında temel aldığı romanda geleneksel kölelik
anlatılarında yer alan vahşet ve insanlık dışı uygulamaları içermenin yanı sıra,
köleliğin Amerikan toplumunda tarihsel ve sistemsel açıdan nasıl bir kurumsal
yapıya dönüştüğünü ekonomik, siyasi ve sosyal bağlamda ortaya koymaktadır.
Dergimizde yer alan diğer makale ise Haluk Öner’in “Orhan Veli
Kanık’ın İzinde Bir Şair: Halim Şefik Güzelson” başlığını taşımaktadır. Makalede
Orhan Veli’nin izinde bir şiir anlayışı oluşturan, dahası hayatında da
Garip şairine özel yer ayıran Halim Şefik Güzelson’un Orhan Veli’ye benzer
hayatı ve şiir anlayışı karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.
Ali Kurt’un kaleme aldığı “Apostrof” Kavramı ve Tanzimat’tan Servet-i
Fünûn’a Türk Şiirinde “Apostrof” serlevhalı çalışma ise oldukça farklı bir konuyu
ele almaktadır. Apostrof sanatına farklı yaklaşımlar olsa da genel geçer bir
tanımlamayla “kişileştirilmiş soyut bir kavram, ölüye veya cansız bir nesneye”
hitap etmek anlamına gelmektedir. Batı’da Eski Yunan’dan beri kullanılagelen
apostrofun; bu şekliyle Tanzimat sonrası Türk şiirinde sıklıkla yer almasının
altında yatan sebepler üzerinde durulmuş ve örnek metinlerle mesele vuzuha
kavuşturulmaya çalışılmıştır.
Bir sonraki çalışma ise Yasin Beyaz’ın kaleme aldığı “Kemal Tahir’in
Romanlarında Cumhuriyet’in Kuruluş Dönemine Genel Bir Bakış” tır. Bu
çalışmada yazar, geniş bir dönemde eserler veren Kemal Tahir’in siyasi olaylara
dair ortaya koyduğu görüş ve düşüncelerini incelemiştir. Kemal Tahir’in
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e tevarüs eden fikirleri ve Terakkiperver Cumhuriyet
Fırkası, İzmir Suikasti ve tasfiyeler, Serbest Fırka’nın kuruluşu ve kapanması
gibi önemli siyasi olayları romanlarına nasıl yansıttığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.İlknur Tatar Kırılmış “Postkolonyalizmi Masal Üzerinden Söyleme Dönüştürmek:
“Masal” ve “Madam Butterfly Ölmeyi Reddederse” ” başlıklı
makalesinde, Sezai Karakoç’un “Masal” ve Erendiz Atasü’nün “Madam Butterfly
Ölmeyi Reddederse” metinlerinden yola çıkarak masal türüyle Batı dünyasına
karşı gelen bu iki ismi oksidentalist tavır ve “ben ve öteki” kavramlarıyla
değerlendirir.
Beytullah Bekar’ın “Adam Kraft’ın 1596 Tarihli ‘Türklerin Dinleri,
Savaş Yöntemleri, Geçim Kaynakları, Başarı ve Çöküşlerinin Sırları’ Adlı
Eseri” Bartholomeo Georgieuiz’in Latince yazdığı ‘De Turcarum Ritu Et Ceraemoniis’
(1544) ve ‘De Turcarum Moribus Epitome’ (1553) Osmanlıların Avrupa
topraklarına girmeye başlamasıyla birlikte Avrupalıların Türkleri tanımak,
Türkçe öğrenmek ve misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak amacıyla Latin harfleriyle
yazdığı eserlerden birisidir. Sonraki yıllarda bu eser Avrupa’nın farklı
ülkelerinde hem çoğaltılmış hem de Almanca, Lehçe, İtalyanca, İngilizce ve
Çekçe gibi dillere aktarılmıştır. Bu süreçte bazı ilaveler ve değişiklikler de yapılmıştır.
Yazar, bu çalışması ile bu ilaveler ve değişiklikler üzerinde durmuştur.
Ekrem Tak ve Bilgin Aydın’ın birlikte kaleme aldığı “XVII. Yüzyılda
İstanbul Medreselerinde Okutulan Kitaplar (Tereke Kayıtları Üzerine Bir
Değerlendirme)” başlıklı makalede 1089-1110 (1678-1698) tarihleri arasında
tespit edilen medrese talebelerine ait 14 tereke kaydı değerlendirilmiştir. Çalışmada
bu terekelerde mevcut kayıtlardan vefat eden medrese talebelerinin öğrenim
gördüğü medreseyi, memleketlerini, mirasçılarını, servetlerini, öldüklerinde
medresede mevcut kitaplarını ve bu kitapların fiyatlarını, mensubu oldukları
askerî ve idarî sınıfları ve varsa ticarî münasebetlerini ortaya koyması açısından
oldukça dikkat çekicidir.
Bir diğer ortak çalışma ise Musa Yıldız ve Halil İbrahim Şanverdi’nin
“Azrâ’u Câkartâ Adlı Romanın Türkçe Çevirilerinin Çeviri Stratejileri Açısından
İncelenmesi” adlı çalışmalarıdır. Bu makalede Türkçeye farklı çevirmenler
tarafından aktarılan Kîlânî’nin ‘Azrâ’u Câkartâ adlı romanı çeviri stratejileri
açısından karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi kaleme alınmıştır.
Murat Sami Türker’in kaleme aldığı “Sesli Kitapların Yabancı Dil Olarak
Türkçe Öğrenenlerin Okumaya Yönelik Tutumları Üzerindeki Etkisi”
serlevhalı makalede özellikle teknolojinin günlük yaşamda yaygın olarak kullanılmasının
okuma becerisi öğretiminde “sesli kitaplar” için yeni uygulama
alanlarını ortaya çıkarmış olmasına dikkat çeker. Çalışmada, dil öğrenimi için
farklı yöntemlerin denendiği günümüzde “sesli kitaplar”ın bu alandaki yeri tespit
edilmeye çalışılmıştır.
Erdoğan Baş “The Qur’anic Parables and Cinema (Kur’an Kıssaları
ve Sinema)” başlıklı çalışmasında Kur’an-ı Kerim’in dörtte birinin kıssalardan
meydana geldiğine işaret ederek, son dönemlerde kutsal metinlerdeki kıssaların
sinemaya uyarlanmaya başlanması uygulamasının Kur’an-ı Kerim kıssaları için
de söz konusu edilmesi gerektiğini savunur.
Esra Karakuş Tayşi “Sevim Ak’ın Öykülerinin Duyarlık Eğitimi Açısından
İncelenmesi” ile çocuk edebiyatı ve bu edebiyatın çocuk gelişimine
sağladığı katkıya değinir. Sevim Ak’ın üç ayrı çocuk kitabını ele alan yazar,
duyarlık eğitimi açısından incelediği bu öykülerin neticede çocukların insana ve
çevresindeki her şeye duyarlık kazanmasında, değer vermesinde etkili olacağı
sonucuna varır.
Rahime Çokay Nebioğlu’nun “A Feminist Post-Narratological Inquiry
into Angela Carter’s “The Company of Wolves” ” (Angela Carter’ın “Kurtlar
Arasında” Öyküsünün Feminist Post-Anlatıbilimsel İncelemesi) çalışması Angela
Carter’ın “Kurtlar Arasında” öyküsünü feminist post-anlatıbilimsel açıdan
ele almaya çalışmıştır. Yazar öncelikle Propp’un masal incelemesinin geleneksel
anlatıbilimsel yöntemlerin yapıbozumcu yeniden yazımlara uygulanamazlığını
ortaya koyar. Sonrasında Carter’ın öyküsünü, Grimm Kardeşler’in “Kırmızı
Başlıklı Kız” masalıyla karşılaştırmalı olarak ele alır.
Bu sayımızda yer verdiğimiz iki kitap tanıtımından ilki Zeynep Büşra
Bekiroğlu’nun, “Edebiyat Bilimi” başlıklı Hilmi Uçan’ın kitabıdır. Edebiyata kuram
penceresinden bakan yazarın, okuyucu- metin ilişkisine değindiği eser iki bölümden
oluşur. Birinci bölüm “Edebiyat Bilimi ve Eleştiri”, ikinci bölüm ise “Üslup
Arayışları / Kısa Öykü / Küçürek Öykü” ana başlığı altında kaleme alınmıştır.
Diğer kitap tanıtımımız ise Arzu Özyön’ün kaleme aldığı Charlotte Perkins
Gilman’ın feminist romanı “Herland”dır. 1892’de yazılan eserde yazarın,
kadının toplumundaki ütopik vizyonunu vermesi hasebiyle hâlâ Amerika’daki
en seçkin feminist kadın yazarlar arasındadır. Roman, Vandyck, Terry ve Jeff
adlı üç davetsiz misafirin, Herland adında bir kadın toplumunun keşfedilmemiş
topraklarını ve burada Ellador, Alima ve Celis ile ilişkilerini ve maceralarını
konu alır.
Dil ve Edebiyat Araştırmaları dergisini makale ve yazılarıyla onurlandıran
akademisyenlere, makaleleri büyük bir emek ve titizlikle değerlendirerek
rapor hazırlayan hakem heyetine, yayın ve danışma kurullarında yer alan tüm
değerli akademisyenlere ve on yıl önce Dil ve Edebiyat Araştırmaları dergisinin
yayın hayatına atılmasına öncülük eden Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği
genel başkanı Sayın Ekrem ERDEM Bey’e ve yönetim kuruluna teşekkürü bir
vazife biliyoruz.
Yeni sayılarda buluşmak dileğiyle…
Editör
Doç. Dr. Ahmet KOÇAK