Dil ve Edebiyat Araştırmaları (22. Sayı)
Uluslararası hakemli Dil ve Edebiyat Araştırmaları dergisinin 22. sayısı
(Ekim 2020) ile karşınızdayız. Bu sayı ile dergi, on birinci yılını da tamamlamış
oluyor. Bir sonraki sayımız (Mart 2021) sayısı için sınırlı sayıda makale
kabulüne yer kaldığını hatırlatmak isteriz. Bu arada derginin yayın dili Türkçe
olmakla beraber yayınladığımız her sayıda belli ölçüde İngilizce, Fransızca,
Almanca, İtalyanca, Rusça, Arapça ve Farsça ile Azerbaycan, Kazak, Kırgız,
Özbek, Tatar Türkçelerinden makaleler kabul edilmektedir. Önceki sayılarda
olduğu gibi bu sayıda da dergi kapasitesinin çok üzerinde sistem üzerinden makale
dergiye gönderilmiş olması sevindirici olmakla birlikte imkânlar ve yayın
ilkeleri çerçevesinde belli sayıda makaleye yer verilebilmiştir. Bu vesile ile akademik
camianın kıymetli mensuplarına teşekkür ederiz.
Dil ve Edebiyat Araştırmaları dergisi uluslararası bir dergi olarak her
makale için tek tek intihal raporu almaktadır. Ancak gelecek sayıdan itibaren
yazarlardan sistem üzerinden makale gönderirken (herhangi bir intihal programından)
intihal raporunu da sisteme yüklemelerini rica ederiz. Dergimizin her
sayısında bir yazarın ancak tek bir makalesine yer verebildiğimizi de hatırlatmak
isteriz.
Ekim 2020 sayımızda on dört makale ve bir kitap tanıtımına yer verilmiştir.
Türk dili ve edebiyatı, dil eğitimi, edebiyat kuramları, biyografik ve kökenbilimsel
çalışmalar, doğu ve batı dilleri gibi oldukça geniş alana sahip makaleler
hakem sürecinden sonra yayımlanmaya değer bulunmuştur.
Dergide yer alan çalışmalardan ilki İbrahim Gültekin’in “Ne Evet Ne
Hayır!” Örneğinde İmla ve Noktalama Kurallarının Edebî Metinlerle Öğretimi”
başlıklı makalesidir. Çalışmada imla ve noktalama kurallarının işlevsel
öğretimine dikkat çekilir ve bu konu Oğuz Atay’ın “Ne evet ne hayır!” hikâyesi
ile örneklendirilmektedir.
Mehmet Ölmez, “Uygurca töŋürge, Moğolca döŋge, Anadolu Ağızları
töŋge Hakkında” çalışmasında Uygur harflerini kullanmaya başlayan ve Uygur
Budizminden etkilenen Moğollar’ın çok sayıda Uygurca kelimeleri ödünçlemiş
olduklarına işaret eder. Moğolların bir dönem Anadolu’ya hâkim olmaları
ile çok sayıda Moğolca kelime, bir ölçüde de Türkçe kelime (geri ödünçleme
yöntemiyle) Anadolu Türkçesine girmiştir. Makalede yine bu tür kelimelerden
birisi olduğu sanılan Uygurca töŋürge kelimesinin Moğolca ve Türkçe şekilleri
üzerinde durulmuştur.
“Kırık Sacayağını Onarmak Edebî Eleştiride Yazar, Metin ve Okur”
başlıklı Alphan Akgül’ün kaleme aldığı makalede metin ve okur arasındaki ilişkinin
edebiyatın sacayakları olduğu öne sürülmektedir. Bir edebiyat eseri ancak
bu üç ögenin bir arada olmasıyla gerçeklik kazanabilir. Bu yüzden edebiyat
incelemelerinde bu ögelerden birini öne çıkarıp diğerini önemsiz görmek, edebiyat
ana dinamiklerini çökertebilir.
Alev Önder, “Sabahattin Ali’nin ‘Hanende Melek’, ‘Yeni Dünya’
ve ‘Çilli’ Öykülerinde Düşmüş Kadın İmgesi” çalışmasında, yazarın
hikâyelerinde sevecen bir tavırla yaklaştığı “düşmüş” ve eğlence dünyasında
çalışan çilekeş kadınların anlatıldığı “Hanende Melek”, “Yeni Dünya” ve “Çilli”
adlı hikâyeleri incelemektedir. Makalede esere dönük eleştiri yöntemi ile
erkek yazarın kaleminde vücut bulan kadın karakter kurgusu değerlendirilmektedir.
“Hanende Melek” ve “Çilli” hikâyelerinde olduğu gibi biyografik unsurlara
dikkat çekilmektedir.
Murat Turna, “Makale ve Günlüklerinden Hareketle “Ömer
Seyfettin’in Görüşleri Üzerine Bir Değerlendirme” başlıklı çalışmasında
Ömer Seyfeddin’in bir asır önce dile getirdiği konuların, bugün için ne anlam
ifade ettiği üzerinde durur. Araştırmanın temeli, yazarın fikirlerinin yoğunlaştığı
fıkra ve makalelerine dayanır. Bunların yanı sıra günlüklerinden de faydalanılır.
“Sosyal Medyadan Hareketle Türkçede Formülsel Kalıp İfadeler:
‘Snowclone’ ve ‘Muzip İma’ Örnekleri” çalışmasında Anıl Çelik, yakın dönemlerde
bir gazetecilik terimi olarak ortaya çıkan “snowclone”ın formülsel
klişe ifadeler olduğunu ve belli kalıpların yeni bağlamlar doğrultusunda kullanılmalarıyla
ortaya çıktığını ifade eder.
Uğur Uzunkaya ve Tümer Karaayak’ın birlikte kaleme aldıkları “Eski
Uygurca Buddhāvataṁsaka-sūtra Tefsirine İlişkin Belgeler (20, 27, 28 ve
29. Yapraklar)” başlıklı makalede daha önce yayımlanmamış Eski Uygurca
Buddhāvataṁsaka-sūtra tefsirine ait metin parçalarının çeviri yazıları ve harf
çevirileri, Türkiye Türkçesine aktarmaları, metne ilişkin açıklamaları ve analitik
dizini de ihtiva eden sözlüğüne yer verilir.
“Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Metin Değiştirimine Ömer
Seyfeddin’in ‘Rüşvet’ Hikâyesi Örneği” adlı çalışmada Şeyma Kökcü vefatının
yüzüncü yılında andığımız Ömer Seyfeddin’in “Rüşvet” adlı hikâyelerinden
çözümlemesini yaparak, kelime ve cümle düzeylerinde değiştirim işlemleriyle
hikâye B1 düzeyine uygun hâle getirilir.
Abdulfettah İmamoğlu’nun “Adını Koymak: Karşılaştırmalı Edebiyat”
makalesinde karşılaştırmalı edebiyat adlandırmasının tarihsel süreci ve
sınırlarına dair terminolojik ve aynı zamanda güncel bir incelemede bulunulur.
“Posthumanism versus Transhumanism: James Tiptree, Jr.’s The
Girl Who Was Plugged In” başlıklı makalesinde Başak Ağın insan kavramının
özünü sorgulayan hümanizm sonrası dönem ile teknoloji vasıtasıyla insanın fiziksel
ve bilişsel kapasitesini artırmayı hedefleyen transhümanizm kavramları
üzerinde durur. James Tiptree, Jr.’ın Uzaktan Kumandalı Kız (1973) adlı kısa
romanının hümanistlik sonrası teknofeminist bir metin olarak değerlendirilip
değerlendirilemeyeceği sorusuna cevap aramaya çalışır.
“İbrahim Gülşenî’nin Farsça Tevhidi: Tanıtım ve Tenkitli Neşir”
başlıklı makalede Elif Namoğlu Çeviker-Esra Yördem, İbrahim Gülşenî’nin
Farsça eserleri arasından Farsça Divan’ındaki tevhidin incelenmesi ve dört yazma
eserden faydalanılarak tenkitli neşri üzerinde dururlar.
İlknur Sisnelioğlu Özer, “Şairin Gönlündeki Arzu: Dîvân Şiirinde Teşne”
çalışmasında susamak ve istemek gibi gündelik hayatın tam ortasından bir
hissi ifade eden teşne kelimesinin klasik Türk şiirinde kullanım şekilleri ve bu
kelime etrafında oluşturulmuş anlam dünyası üzerinde durmaktadır.
“Elbistan Havzası Yazılı Kültür Ortamında Gazetelerde Yer Alan
Karşılaşma-Atışma-Deyişme Örnekleri” adlı makalede Bedri Özçelik-Fatma
Ahsen Turan, Elbistan Havzası’ndaki sözlü kültürde yer alan, daha sonra
eserlere geçen karşılaşma, atışma ve deyişme geleneğinin yansımalarına temas
ediyorlar.
Öznur Durgun, “Bucak Sözcüğünün Etimolojisi Üzerine” adlı çalışmasında
Türkiye Türkçesinde ‘kenar, köşe, yer’ manalarıyla kullanılan, tarihî
ve çağdaş Türk lehçelerinde buçgak ~ buççak ~ buçhak ~ buçhah ~ burçak ~
bucek vb. şekillerde görülen bucak kelimesinin tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinde
hangi biçimlerde kullanıldığı gösterilmiş, kelimeye dair yapılan köken bilim
çalışmalarını tarih sırasına göre incelemektedir.
Kitap tanıtım bölümünde önemli bir eser üzerine yapılan değerlendirme
yer almaktadır. Uzun yıllar Avrupa’da bulunun ve alanın içinden birisi olan
Prof. Dr. Öztürk Emiroğlu’nun büyük gayreti ve emekleriyle kendisinin editörlüğünde
hazırlanan Avrupa’da Türkoloji başucu kitaplardan birisi olmaya aday.
Melike S. Özveren eseri farklı yönlerden ele alarak Avrupa’da Türkoloji merkezlerini
özetler.
22. sayının (Ekim 2020) hazırlanmasında emeği geçen başta Türkiye
Dil ve Edebiyat Derneği Genel Başkanı Sayın Ekrem Erdem Beyefendi olmak
üzere, yönetim kuruluna, editör ve danışma kuruluna, yazarlara, hakemlere ve
değerli okuyuculara teşekkür ederiz. Dergide yer alan yazıların ilim dünyasına
faydalı olması ümidi ve yeni sayılarda buluşmak dileğiyle…
Editör
Doç. Dr. Ahmet KOÇAK