TURGUT CANSEVER
22/02/2024"Sanat eseri varlık-kainat tasavvurunun yapılana yansımasıdır. Eserini ortaya koyarken aldığı her karar sanatkarın varlık ve varlığın güçleri hakkındaki tasavvuruna göre şekillenir."
Düşünce adamı ve mimar Turgut Cansever’i vefatının sene-i devriyesinde rahmet ve saygıyla anıyoruz.
TURGUT CANSEVER (1920-2009)
12 Eylül 1920 tarihinde (nüfus kaydına göre 1 Ocak 1921) Antalya’da doğdu. Bâbıâli’de yüksek derecede bir memur olan dedesi Ali Efendi, aynı zamanda Mehmed Türâbî Efendi’nin (ö. 1812) İstanbul Kasımpaşa’da kurmuş olduğu Kādirî Türâbî Baba Tekkesi’nin son şeyhidir. Babası Türk Ocağı’nın kurucularından tıbbiyeli Hasan Ferid Bey, annesi Filibe’de müderris Mehmed Efendi’nin kızı ve Kız Öğretmen Okulu’nun ilk mezunlarından Hatice Samime Hanım’dır. İlk öğrenimini Ankara Keçiören’de ve Bursa Muradiye’de, liseyi İstanbul Galatasaray Lisesi’nde, yüksek öğrenimini İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) Mimarlık Bölümü’nde tamamladı. Çocukluk ve gençlik yıllarında babası vasıtasıyla Türkiye’nin önemli bilim ve düşünce adamlarının sohbetlerine katıldı. Muhammed Hamdi Yazır, Neyzen Emin Efendi, Ahmet Avni Konuk, Ahmet Hamdi Tanpınar, Âsaf Hâlet Çelebi bunlardan bazılarıdır. Lise ve üniversite yıllarında Mehmet Cavit Baysun’dan tarih, Muvaffak Benderli’den divan edebiyatı, Ali Karsal’dan resim dersleri aldı. Resim hocası ve neyzen Halil Dikmen, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Mazhar Şevket İpşiroğlu, aynı üniversitede sanat tarihi hocası olan Ernst Diez ve Güzel Sanatlar Akademisi hocalarından mimar Sedat Hakkı Eldem de etkilendiği önemli isimlerdendir. Çeşitli arayışları, karşılaşmaları ve yönlendirmeler neticesinde sanata dair birçok alanla ilgilenen Cansever, 26 Ekim 1936 tarihinde henüz on altı yaşında iken İstanbul’da bir resim sergisi açtı. Neyzen Halil Dikmen’den arkadaşı neyzen Niyazi Sayın ile birlikte ney dersleri aldı. Akademi’den mezun olduktan (1946) sonra bir süre hocası Sedat Hakkı Eldem’in asistanlığını yaptı. 1949’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Selçuk ve Osmanlı Mimarisinde Üslup Gelişmeleri: Türk Sütun Başlıkları adlı doktora tezini tamamladı. Türkiye’de sanat tarihi alanında yapılan ilk doktora tezi niteliğini taşıyan bu çalışması Cansever’e doktora yapan ilk mimar unvanını kazandırdı. 1950-1951 yıllarında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğretim üyeliğine getirildi. 1960’ta modern mimarlığın beş önemli mimarını ve eserlerini incelediği Modern Mimarlığın Temel Meseleleri adlı çalışmasıyla doçent oldu.
Daha sonraki yıllarda bir taraftan mimari projeler üretti, diğer taraftan hükümetler, belediyeler ve üniversiteler nezdinde çeşitli görevler aldı. Marmara Bölgesi Planlama Teşkilâtı başkanlığını ve İstanbul Belediyesi planlama müdürlüğünü yürüttü. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde iki yarıyıl (1960) diploma projesi yöneticiliği yaptı. 1974’te İmar ve İskân Bakanlığı’nda danışmanlık, 1974-1975’te İstanbul Metropol Planlama Dairesi başkanlığı ve 1975-1980 arasında İstanbul Belediyesi’nde danışmanlık görevlerinde bulundu. Aynı zamanda 1974-1977 yıllarında Avrupa Konseyi Türk Delegasyonu üyesi oldu. Özellikle 1972-1979 yılları arasında daha çok İstanbul için gerçekleştirdiği yeniden işlevlendirme, yayalaştırma ve düzenleme çalışmalarına yoğunlaştı. 1983’te Mekke Üniversitesi’nde eğitim programı hazırlayan kurumun danışmanı oldu. Her biri uzman ekipler tarafından yürütülen büyük çaplı dört adet şehir ve bölge planlama çalışması içerisinde yer aldı. Bunlar İstanbul Metropolitan Planlama Çalışmaları, Marmara Bölge Planlama Çalışması, Ege Bölgesel Planlama Çalışması ile 17 Ağustos 1999 Marmara ve 12 Kasım Düzce depremlerinden sonra hazırlanan, fakat uygulanamayan Yenişehirler Projesi olup ilkinde başkanlık, diğerlerinde yöneticilik yaptı. 22 Şubat 2009’da İstanbul’da vefat etti.
Kaynak: TDV İslâm Ansiklopedisi
