ÖMER NASUHİ BİLMEN
12/10/2023“Gerçekten Müslümanlıkta aklın, düşüncenin büyük bir yeri vardır. İslam dini tamamen akla, hikmete uygundur, hiçbir fikir yürütmekten, tenkitten çekinmesi, korkusu yoktur. İslamiyet mütefekkir insanların dinidir.”
İslam’a hizmetleri ve Türkiye’nin geçirdiği sancılı dönemlerdeki dik duruşuyla Cumhuriyet döneminin önde gelen âlim şahsiyetlerinden olan Ömer Nasuhi Bilmen’i, vefatının sene-i devriyesinde rahmet ve saygıyla anıyoruz.
ÖMER NASUHİ BİLMEN (1883-1971)
1883’te Erzurum’da doğdu. Babası Hacı Ahmed Efendi, annesi Muhîbe Hanım’dır. Küçük yaşta iken babasının vefatı üzerine Erzurum Ahmediyye Medresesi müderrisi ve nakîbüleşraf kaymakamı olan amcası Abdürrezzak İlmî Efendi’nin himayesinde yetişti. Amcasından ve Erzurum müftüsü Narmanlı Hüseyin Efendi’den ders okudu. İki hocası da yakın aralıklarla ölünce İstanbul’a gitti (1908) ve Fatih dersiâmlarından Tokatlı Şâkir Efendi’nin derslerine devam edip icâzet aldı (1909). Ayrıca Ders Vekaleti’nin açtığı imtihanı kazanarak dersiamlık şehadetnamesi aldı (1912). Bu arada okumakta olduğu Medresetü’l-kudât’ı da bitirdi (1913). Arapça ve Farsçayı çok iyi bilen, Türkçe ile üç dilde şiir yazabilen Ömer Nasuhi Bilmen bir ara Fransızcaya da merak sarmış ve bu dili de tercüme yapacak kadar öğrenmişti. Eylül 1912’de Beyazıt dersiamı olarak göreve başladı. Temmuz 1913’te Fetvâhâne-i Âlî müsevvid mülâzımlığına tayin edildi. Bir yıl sonra başmülâzımlığa terfi edip Ağustos 1915’te Hey’et-i Te’lîfiyye üyesi oldu. 18 Mayıs 1916’da Dârülhilâfe Medresesi Kısm-ı Âlî fıkıh müderrisliğine, Nisan 1917’de Mahkeme-i Temyîz Şer‘iyye Dairesi terekeye müteallik İ‘lâmât telhîs mümeyyizliğine nakledildiyse de Mayıs 1920’de tekrar Hey’et-i Te’lîfiyye üyeliğine getirildi. 1922 yılında Meclis-i Tedkīkāt-ı Şer‘iyye üyeliğine nakledildi ve aynı yıl bu dairenin kaldırılması üzerine dersiâmlığa devam etti. 1923’te Sahn Medresesi kelâm müderrisi oldu; fakat bu medrese de bir yıl sonra kapatıldı. 14 Şubat 1926’da İstanbul Mütfülüğü müsevvidliğine, 16 Haziran 1943’te de İstanbul mütfülüğüne getirildi. 30 Haziran 1960 tarihinde Diyanet İşleri başkanlığına tayin edildi ve henüz bir yılını doldurmadan 6 Nisan 1961’de emekliye ayrıldı. Uzun memuriyet hayatı boyunca öğretmenlik hizmetinde de bulunan Ömer Nasuhi Bilmen, Dârüşşafaka Lisesi’nde yirmi yıla yakın bir süre ahlâk ve yurttaşlık dersleri okuttu. İstanbul İmam-Hatip Okulu’nda ve Yüksek İslâm Enstitüsü’nde usûl-i fıkıh ve kelâm dersleri verdi. 12 Ekim 1971’de İstanbul’da vefat etti ve Edirnekapı Sakızağacı Şehitliği’ne defnedildi.
Eserleri: Hukūk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kāmûsu, Büyük İslâm İlmihali, Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlîsi ve Tefsiri (I-VIII, İstanbul 1963-1966), Büyük Tefsir Tarihi (I-II, Ankara 1955-1961), Kur’ân-ı Kerîm’den Dersler ve Öğütler (İstanbul 1947), Sûre-i Fethin Türkçe Tefsiri İ‘tilâ-yı İslâm ile İstanbul Tarihçesi (İstanbul 1953, 1972), Hikmet Goncaları (İstanbul 1963), Muvazzah İlm-i Kelâm (İstanbul 1955), Mülehhas İlm-i Tevhid Akaid-i İslâmiye (İstanbul 1962, 1973), Yüksek İslâm Ahlâkı (İstanbul 1949, 1964), Dinî Bilgiler (Ankara 1959), Nüzhetü’l-ervâh (İstanbul 1968), İki Şükûfe-i Taaşşuk.
Kaynak:TDV İslâm Ansiklopedisi
